Phân biệt tự động từ và tha động từ

Động từ có rất nhiều các phân loại. Vì sao phân loại? Để bạn sử dụng đúng. Ví dụ phân loại nó thành động từ 5 đoạn và 1 đoạn: Đơn thuần là về cách chia.

Bài này Saroma Lang sẽ nói về tự động từ (động từ tự thân) và tha động từ (động từ tác động) do có bạn đã comment ở bài Toàn cảnh động từ tiếng Nhật.

Định nghĩa

Động từ tự thân

Định nghĩa: Động từ không tác động lên đối tượng khác, tiếng Nhật gọi là 自動詞 Jidoushi (Tự Động Từ). Ví dụ, naku = khóc là động từ tự thân. Ở đây tôi dịch nghĩa để cho các bạn dễ hiểu, chứ thông thường mọi người gọi là "tự động từ" hay "jidoushi".

Chú ý là động từ tác động (tha động từ) sẽ đi với trợ từ を (wo) để tác động nhưng KHÔNG PHẢI LÀ động từ tự thân không đi với "wo" nhé.

Ví dụ: Daigaku ni harenakatta koto wo naku = Tôi khóc việc đã không vào được đại học

Bạn khóc việc gì đó thì dùng wo vẫn được. Hay bạn khóc cho ai đó cũng vậy, ví dụ kare wo naku = khóc anh ấy.

Động từ tác động

Định nghĩa: Động từ tác động lên đối tượng khác, tiếng Nhật gọi là 他動詞 Tadoushi (Tha Động Từ).
Ví dụ động từ "ăn" taberu thì bắt buộc phải trả lời câu hỏi "ăn gì" đúng không?
Ví dụ: お好み焼きを食べる Okonomiyaki wo taberu = tôi ăn bánh xèo Nhật (bánh xèo okonomiyaki)

Tất nhiên là có thể lược bớt đối tượng nếu đã đề cập hay ngầm hiểu. Ví dụ trong đoạn hội thoại:
A: 飯を食べましたか。 Meshi wo tabemashita ka? / Anh ăn cơm chưa?
B: 食べました。 Tabemashita. / Tôi ăn rồi.


Phân biệt động từ tự thân Jidoushi và động từ tác động Tadoushi

Ờ bài Toàn cảnh động từ tiếng Nhật có bạn nêu ý kiến thế này:
治す Naosu (TRỊ) = chữa bệnh là động từ tác động tadoushi.

Thế nhưng 治される Naosareru lại là động từ tự thân jidoushi như trong câu:

病気は治された Byouki wa naosareta = Bệnh đã được chữa khỏi

(病気 Byouki: BỆNH KHÍ)

Đúng như vậy. Ở đây bạn cần biết là: Naosareru là dạng BỊ ĐỘNG của Naosu. Vì thế, 2 động từ này khi phân loại lại thành khác nhau.

Ghi nhớ: Động từ và dạng bị động của nó sẽ phân loại khác nhau. Dạng bị động luôn là động từ tự thân.

Hiển nhiên không? Takahashi nghiên cứu khá nhiều ngữ pháp và thường được ... 100 điểm mà ha ha. Lý do là thế này, khi là dạng bị động thì nó đã nói về việc bị tác động rồi, nên nó không thể tác động nữa.

Thế không có nghĩa là động từ tác động Tadoushi mới có dạng bị động! Cái này hơi gây nhầm lẫn cho bạn một chút, nên Takahashi sẽ giải thích cho bạn một cách khó hiểu nhất, à quên, dễ hiểu nhất chứ!

Động từ tự thân cũng có dạng bị động, ví dụ động từ khóc naku.

Hãy nghiên cứu tiếng Việt trước: Tôi BỊ đứa bé khóc (tức là chỉ tôi bị tiếng khóc của nó quấy rầy, làm tôi khó chịu, chỉ việc tôi bị thiệt hại).

Tiếng Nhật cũng vậy: 赤ちゃんに泣かれた Akachan ni nakareta = Tôi bị đứa trẻ khóc

Ở đây nakareta là dạng bị động của naku. Dạng bị động này chỉ việc bạn đang "bị" hành kiểu gì đó. Tương tự, dạng bị động cũng chỉ về việc bạn "được" lợi ích nào đó:

先生に褒められた Sensei ni homerareta = Tôi được giáo viên khen

褒める homeru = Khen => Bị động: Homerareru (do là động từ 1 đoạn) = Được khen (bị khen??)
(褒: BAO = khen ngợi)

Một điều nữa là, tiếng Nhật không phân ra "bị" và "được" như tiếng Việt, nên bạn cần phán đoán theo ngữ cảnh. Có thể người Nhật thích miêu tả sự việc khách quan chăng? Còn người Việt quan tâm xem mình bị hại, hay được lợi? Có trời mới biết nhưng ngôn ngữ phải khác nhau một chút cho nó hoành tráng chứ!

BÀI TẬP CỦA TAKAHASHI
Tự động từ và tha động từ thường đi thành cặp:
- 治す Naosu = chữa bệnh
- 治る Naoru = khỏi bệnh

Nhưng 治る Naoru và 治される Naosareru đều là động từ tự thân (tự động từ), chúng khác nhau gì? Bạn hãy tự trả lời xem nhé.

(C) Saroma Lang 2014

24-03-2014
Trả lời cho câu hỏi trên:
治る Naoru là "khỏi bệnh" => Byouki ga naotta = Tôi đã khỏi bệnh.
治される Naosareru là "được chữa khỏi bệnh" => Byouki ga naosareta = Tôi đã được chữa khỏi bệnh.
Ý nghĩa của chúng là khác nhau, tức là Naoru chỉ nói về việc khỏi bệnh, không đề cập tới có chữa hay không, tức là có thể không chữa gì mà tự khỏi, hoặc cũng có thể là được chữa khỏi nhưng không đề cập tới (vì không muốn hay không cần thiết).
Còn Naosareru là chỉ bệnh được chữa khỏi, tức là có hành động "chữa bệnh" ở đây. Còn tất nhiên, ở câu trên thì ai chữa không được đề cập tới. Nếu muốn đề cập thì dùng dạng này:
A-sensei ni byouki ga naosareta. = Tôi được bác sỹ A chữa khỏi bệnh.
- Takahashi -